Óli Björn Kárason

Adam Smith skrifaði í Auðlegð þjóðanna 1776:

„Fólk, sem stundar sömu atvinnugrein, fer sjaldan hvert á annars fund, jafnvel sér til skemmtunar og afþreyingar, svo að samræður þess endi ekki í samsæri gegn almenningi eða einhverju ráðabruggi um að hækka verð.“

Með nokkurri einföldun er hægt að heimfæra þessi gömlu sannindi upp á íslensk stjórnmál:

„Stjórnmálamenn koma sjaldan saman án þess að leggja drög að samsæri gegn skattgreiðendum eða einhverju ráðabruggi um að hækka skatta og auka útgjöld hins opinbera.“

Vinnufundur þingmanna og varaþingmanna Samfylkingarinnar síðastliðinn mánudag rennir stoðum undir að nokkur sanngirni sé fólgin í ofangreindri fullyrðingu um of marga stjórnmálamenn í flestum ef ekki öllum flokkum. Að minnsta kosti voru það ekki hagsmunir skattgreiðenda sem voru ofarlega í hugum forystumanna Samfylkingarinnar, sem nú berjast fyrir pólitískri tilvist sinni, eftir að draumurinn um að flokkurinn yrði „turn“ í íslenskum stjórnmálum snerist upp í martröð.

Loforð og skattgreiðendur

Samkvæmt frétt á heimasíðu Samfylkingarinnar var ákveðið á vinnufundinum að í vetur skuli barist fyrir og lögð áhersla á:

• að tekið verði við a.m.k. 500 flóttamönnum á næstu tveimur árum,
• að grunnlífeyrir hækki í 300 þúsund krónur á mánuði,
• að fæðingarorlof verði lengt í 12 mánuði og mánaðarlegar greiðslur hækkaðar,
• að útgjöld til heilbrigðismála verði aukin,
• að framlög til þróunaraðstoðar verði aukin,
• að framlög til alþjóðlegra flóttamannastofnana verði hækkuð.

Undir öllum þessum loforðum eiga íslenskir skattgreiðendur að standa, líklega með þyngri álögum. Að minnsta kosti segir ekkert í fréttum af vinnufundinum af tillögum samfylkinga um niðurskurð og sparnað til að fjármagna allt sem gera skal. (Hver veit nema rykið verði dustað af hugmyndum frá síðasta kjörtímabili um allt að 80% tekjuskatt á einstaklinga.)

Aðhaldsleysi fjölmiðla

Útilokað er að átta sig á því hvað baráttumálin kosta, takist samfylkingum að vinna þeim brautargengi. Aðeins er ljóst að um tugi milljarða króna er að ræða. Á uppboðsmarkaði stjórnmálanna hafa menn litlar áhyggjur af slíkum smáaurum. Hástemmd loforð og fyrirheit eru hluti af sjónleik íslenskra stjórnmála sem hefur þróast í skjóli fjölmiðla. Fáir vilja taka að sér hlutverk barnsins sem bendir á að keisarinn er ekki í neinum fötum. Þvert á móti ýta fjölmiðlar undir ærslagang loforða, birta fréttir og viðtöl við þá sem mestu lofa.

Aðhaldsleysi fjölmiðla gefur stjórnmálamönnum tækifæri til að gefa loforð og undirrita viljayfirlýsingar um hitt og þetta, án þess að huga að því hvort innistæður séu fyrir hendi eða möguleikar á að efna fyrirheitin.

En þar er ein undantekning. Stjórnmálamaður sem boðar skattalækkanir er alltaf krafinn svara við því hvernig hann ætlar að „fjármagna“ lækkun skatta. Pólitískur keppinautur hans, sem boðar aukin útgjöld, getur reiknað með að fá að mestu frítt spil.

Samfylkingin er ekki eini stjórnmálaflokkurinn sem reglulega setur á svið loforðasjónleik. Freistingin er of mikil og áhætta of lítil til að aðrir stjórnmálamenn standist hana. Hugmyndir húsnæðismálaráðherra um að einstaklingur með lágar tekjur þurfi ekki að greiða nema 20-25% af tekjum í leigu, geta vart talist annað en sjónarspil enda efnahagslegt glapræði. Markmiðið er göfugt en afleiðingarnar geta orðið skelfilegar. Innleiddir verða neikvæðir hvatar fyrir fólk til að afla sér tekna. Með umfangsmiklu bótakerfi verður stór hluti launafólks beinlínis hvattur til þess að lækka atvinnutekjur sínar því þannig geta ráðstöfunartekjur hækkað. Sett verður af stað öfugsnúin hringekja sem endar ferð sína með ósköpum. Fjölmiðlar hafa lítinn áhuga á væntanlegum kostnaði við umfangsmikið húsnæðisbótakerfi og sýna ótrúlegt sinnuleysi við að varpa ljósi á áhrif og afleiðingar þess.

„Töfralausn“ á húsnæðisvanda

Á vinnufundinum komust þingmenn Samfylkingarinnar að þeirri niðurstöðu að húsnæðismálin séu „alvarlegasta velferðarviðfangsefnið“. Og hvernig ætlar Samfylkingin að leysa vandann? Jú, með nokkuð einföldum hætti:

Með skattaafslætti af útleigu einnar íbúðar og með því að leggja „áfram áherslu á leigumarkaðinn, fjölgun íbúða og að komið verði á alvöru úrræðum fyrir ungt fólk til að eignast eða leigja fyrstu íbúð“.

Þar með er húsnæðisvandinn leystur! Líklega er aðeins beðið eftir að Dagur B. Eggertsson, borgarstjóri og oddviti Samfylkingarinnar í Reykjavík, efni 75-80 milljarða króna kosningaloforð um þúsundir leiguíbúða. Borgin er að vísu í alvarlegum fjárhagsvanda. Borgarsjóður eyðir um efni fram og jók skuldir sínar um 26 milljónir króna á hverjum einasta degi (virka daga sem helgidaga) á fyrri hluta ársins. Til að „redda“ málunum mun borgin leggja sérstakt gjald á nýjar íbúðir við Vogabyggð. Kannski er gjaldið einnig hluti af „alvöru úrræðum fyrir ungt fólk“ sem Samfylkingin ætlar að leggja áherslu á að gripið verði til.

Sópað út í horn

Auk viðamikilla útgjaldamála ætlar Samfylkingin að nýta komandi vetur „til setja í forgang að koma fyrsta áfanga stjórnarskrárbreytinga í höfn“ og „finna leiðir til að mæta minnkandi kosningaþátttöku“ með sérstökum farandkjörklefum.

Merkasta ákvörðun vinnufundarins vekur hins vegar litla athygli. Evrópusambandið og aðild Íslands hefur verið tekin af dagskrá, enda búið að loka Evrópustofu. Helsta stefnumáli Samfylkingarinnar (og að því er virtist því eina í áratug) hefur verið sópað út í horn. Það segir meira um pólitíska stöðu flokksins en yfirboðin sem samþykkt voru.