Þjóðmálum hafa borist athugasemdir frá forsvarsmönnum vefmiðilsins Kjarnans vegna greinar eftir Sigurð Má Jónsson sem birtist í vorhefti Þjóðmála á þessu ári. Þær eru svohljóðandi:
—
Vísað er til greinar um Kjarnann sem birtist í Þjóðmálum, 15. árgangi, vor 2019, 1. hefti.
—
1. Í grein Sigurðar Más segir: „Þegar við blasti að vinstrimenn myndu gjalda afhroð og missa stjórnartaumana í kosningum til Alþingis vorið 2013 fóru nokkrir vinstrisinnaðir einstaklingar úr fjölmiðlum, stjórnmálum og viðskiptalífi að kanna möguleika á því að stofna nýjan fjölmiðil sem gæti veitt yfirvofandi hægristjórn mótstöðu. Niðurstaðan var sú að vefmiðillinn Kjarninn var formlega stofnaður hinn 1. júní 2013, viku eftir að ný ríkisstjórn Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks tók til starfa.“
Fyrir þessari fullyrðingu um hvatann af stofnun Kjarnans, færir Sigurður Már engar sannanir. Fullyrðingarnar eru rangar og Sigurður Már hefði getað sannreynt það með því að kynna sér stofngögn Kjarnans sem eru aðgengileg í fyrirtækjaskrá ríkisskattstjóra hverjum sem þau vill sækja. Þar kemur skýrt fram hverjir stofnuðu miðilinn, hvernig staðið var að stofnun hans og hversu mikið fjármagn var lagt til.
Um var að ræða sex manns, fjóra blaðamenn, einn fyrrverandi starfsmann fjarskiptafyrirtækis og einn markaðsmann. Enginn í þessum hópi hefur nokkru sinni starfað í stjórnmálaflokki. Enginn var fjárfestir í öðru en eigin húsnæði eða gæti fallið undir skilgreininguna að vera „úr viðskiptalífinu“. Allt það fé sem lagt var til við stofnunina kom frá þeim sem stofnuðu miðilinn.
—
2. Í grein Sigurðar Más segir: „Lengst af hefur fjölmiðillinn orðið að treysta á fórnfýsi eigenda sinna, sem hafa hlaupið undir bagga, ýmist með lánum eða auknu hlutafé, en eins hafa starfsmenn í einhverjum tilvikum þegið hlutabréf, sem við þessar aðstæður eru verðlaus.“
Enginn starfsmaður Kjarnans hefur nokkru sinni þegið hlutabréf frá félaginu. Engin bréf hafa nokkru sinni skipt um hendur nema að greitt hafi verið fyrir. Virði hvers hlutar í síðustu gerðu viðskiptum kemur fram í gögnum sem skilað hefur verið inn til fyrirtækjaskrár ríkisskattstjóra líkt og lög gera ráð fyrir. Fullyrðing Sigurðar Más er því röng og hann hefði getað komist hjá því að setja fram þá röngu tilkynningu með því að verða sér úti um gögn frá fyrirtækjaskrá ríkisskattstjóra, sem eru opinber.
—
3. Í grein Sigurðar Más segir: „Í seinni tíð hefur miðillinn orðið að skera niður starfsemi sína og flokkast hann nú undir það að vera eins konar bloggsíða sem birtir hugleiðingar Þórðar Snæs [ritstjóra Kjarnans] og treystir mikið á endurbirtingar frétta úr öðrum fjölmiðlum.“
Fullyrðing Sigurðar Más er röng. Á fyrstu 17 vikum ársins 2019 birtust samtals tíu skoðanagreinar eftir ritstjóra Kjarnans á vef hans en önnur efni sem þar birtust voru yfir eitt þúsund. Skoðanaefni ritstjórans er því vel undir eitt prósent af birtu efni á vef Kjarnans. Nær allt það efni er frumunnið, þótt Kjarninn sannarlega segi frá völdum fréttum sem birtast í öðrum miðlum og ritstjórn hans telur að eigi erindi við lesendur hans, sérstaklega þegar um stór mál er að ræða sem Kjarninn hefur sjálfur fjallað umtalsvert um í frumunnum fréttum og fréttaskýringum.
—-
4. Í grein Sigurðar Más segir: „Afskriftir og endurfjármögnun hefur nokkrum sinnum verið endurtekin, en nú má heita að starfsemi miðilsins sé í lágmarki.“
Fullyrðing Sigurðar Más er röng […]. Engar afskriftir, í þeim skilningi að skuldir hafi verið niðurfærðar án endurgjalds, hafa átt sér stað í rekstri Kjarnans frá því að hann var stofnaður. Í hugtakinu endurfjármögnun felst að taka nýtt lán til að greiða gamalt. Slíkt hefur aldrei átt sér stað í sögu Kjarnans. Einu lánin sem hann hefur tekið eru yfirdráttur sem er nánast ekki ádregin, og er með persónulegri ábyrgð, og hluthafalán sem síðar var breytt í nýtt hlutafé. Engin endurfjármögnun hefur átt sér stað á nokkrum sköpuðum hlut. Hægt er að nálgast upplýsingar um slíkt í gögnum sem skilað hefur verið inn til fyrirtækjaskráar ríkisskattstjóra og í birtum ársreikningum. Auk þess er rangt að starfsemi miðilsins sé í lágmarki. Velta Kjarnans hefur þvert á móti aldrei verið meiri (um 25 prósent vöxtur milli 2017 og 2018) og kostnaður vegna framleiðslu á ritstjórnarefni, þ.e. launagreiðslur til fastráðinna starfsmanna og verktaka, hefur aldrei verið hærri.
—
5. Í grein Sigurðar Más segir: „Af upphaflegu ritstjórninni eru aðeins Þórður Snær Júlíusson og Magnús Halldórsson eftir, sá síðarnefndi raunar mjög laustengdur, býr erlendis og sinnir fyrst og fremst vikuritinu Vísbendingu.“
Fullyrðing Sigurðar Más um framlag og starfshlutfall [Magnúsar] er röng […]. Magnús Halldórsson hefur verið í 100 prósent starfi á Kjarnanum frá því að hann var stofnaður árið 2013.
Efni eftir hann birtist nær alla daga á miðlinum, merkt blaðamanninum. Auk þess ritstýrir hann útgáfu Vísbendingar, rits sem gefið er út af Kjarnanum. Sigurður Már hefði getað komist hjá því að setja fram þessa röngu fullyrðingu með því að fara inn á vef Kjarnans og skoða það efni sem þar birtist.
—
6. Í grein Sigurðar Más segir: „… meginvandi Kjarnans hefur alla tíð verið að lesturinn hefur látið á sér standa[…] Samræmdar vefmælingar bentu til þess að honum hefði aldrei auðnast að ná út fyrir tiltölulega lítinn kjarna lesenda (svo segja má að miðillinn hafi borið nafn með rentu). Nú er svo komið að Kjarninn nær hvorki á blað í vefmælingum Gallups né Modernus.“
Fullyrðing Sigurðar Más um mælingar á lestri Kjarnans er röng. Hið rétta er að Kjarninn hefur ekki tekið þátt í vefmælingum þeirra fyrirtækja sem framkvæma slíka frá því í viku 10 2018. Í mælingum Gallup, sem eru ráðandi á vefmælingarmarkaði, er auk þess birtur tæmandi listi yfir alla þá vefmiðla sem greiða fyrirtækinu fyrir mælingu á lestri sínum. Það er þar af leiðandi ómögulegt að komast ekki „á blað“. Þótt miðill sé með einn vikulegan lesanda þá kemst hann samt á blað. Fullyrðingar Sigurðar Más um lítinn lestur Kjarnans fela því í sér rangfærslu byggða á rangri ályktun, sem byggði á rangfærslu.
Sigurður Már hefði getað komist hjá því að setja fram þessa röngu fullyrðingu með því að skoða mælingar aftur í tímann, og sjá að Kjarninn var í mælingum árum saman, en hefur ekki verið þátttakandi í slíkri frá því í viku 10 2018. Auk þess hefði Sigurður Már getað kynnt sér forsendur birtinga á vefmælingum, og komist að því að allir sem greiða fyrir vefmælingu eru birtir á listum Gallup.
—
7. Í grein Sigurðar Más segir: „Leiða má að því líkur að Kjarninn hafi að einhverju leyti verið fjármagnaður með fjármunum sem eiga uppruna sinn í skattaskjólum.“
Aðdróttun Sigurðar Más um fjármögnun Kjarnans er röng. Allir eigendur Kjarnans eru íslensk félög eða einstaklingar. Sigurður Már hefði getað komist hjá því að setja fram þessa röngu aðdróttun með því að nálgast upplýsingar um hlutafjáraukningar Kjarnans í fyrirtækjaskrá ríkisskattstjóra.
—
8. Í grein Sigurðar Más segir: „Tengsl Kjarnans við Ríkisútvarpið hafa verið náin. Ægir Þór Eysteinsson var þannig meðal stofnenda Kjarnans (9,44% eignarhlutur), en hann hafði áður verið fréttamaður hjá Ríkissjónvarpinu. […] Ægir var þó áfram í eigendahópi Kjarnans, þar sem hlutur hans í Kjarnanum var illseljanlegur. Að lokum leysti félagið sjálft til sín hlut Ægis Þórs til að komast hjá gagnrýni, en aðrir fjölmiðlar höfðu gert þetta að umtalsefni, meðal annars Viðskiptablaðið.“
Framsetningu Sigurðar Más um sölu á hlut eins stofnfélaga Kjarnans er röng. Hlutur Ægis Þórs Eysteinssonar í Kjarnanum var keyptur af félaginu sjálfu og fyrir hann var greitt með íslenskum krónum. Hluturinn var aldrei leystur til félagsins. Sigurður Már hefði getað komist hjá því að setja fram þessa röngu fullyrðingu með því að nálgast upplýsingar um viðskipti með hlutafé Kjarnans í fyrirtækjaskrá ríkisskattstjóra. Eða að leita eftir upplýsingum um viðskiptin hjá þeim sem áttu þau.
—
9. Í grein Sigurðar Más segir: „Þórður Snær Júlíusson, eða Doddi eins og hann er jafnan kallaður, hefur mikil tengsl við vinstrimenn. Alþjóð varð vitni að samskiptum hans við Elías Jón Guðjónsson, þá aðstoðarmann Steingríms J. Sigfússonar fjármálaráðherra og fyrrverandi samstarfsmann Þórðar á blaðinu 24 stundum, þegar fyrir tilviljun komst upp um að þeir höfðu lagt á ráðin um spunafrétt undir slagorðinu: „Dodda langar að skúbba.“
Fullyrðing Sigurðar Más um að Þórður Snær hafi lagt á ráðin um spunafrétt með pólitiskum ráðgjafa er röng. Ef Sigurður Már hefði lesið þá frétt sem Þórður Snær skrifaði um það mál sem var undir (sjá hér) þá myndi hann sjá að hún er ekki með neinum hætti í samræmi við þann ætlaða spuna sem ráðgjafinn ræddi um í tölvupósti sínum. Þvert á móti er hún mun ítarlegri, enda byggð á öðrum upplýsingum en hans. Hægt er sjá tölvupósta aðstoðarmannsins hér. Þá virðist Sigurður Már haldinn þeirri ranghugmynd að umræddur póstur hafi verið sendur á Þórð Snæ, sem er ekki rétt. Auk þess er vert að benda á að Þórður Snær hafði engin mannaforráð á 24 stundum og gat því ekki ráðið eða rekið nokkurn mann. Samsetning stafsmannahópsins var á forræði þáverandi ritstjóra miðilsins.
—-
10. Í grein Sigurðar Más segir: „Þórður Snær hefur undanfarið tekið að sér störf og verkefni víða. Hann er stundakennari við Háskóla Íslands, þar sem hann kennir fjölmiðlafræði (blaðamennsku), og vakti athygli þar með því að nota þann vettvang til að efna til kæru til siðanefndar gegn Hannesi Hólmsteini Gissurarsyni prófessor.“
Fullyrðing Sigurðar Más um að Þórður Snær hafi notað sér vettvang til að efna til kæru er röng. Hið rétta er að nokkru eftir að Þórður Snær hóf störf sem stundakennari við Háskóla Íslands (í október 2015) þá endurtók umræddur prófessor rangar og meiðandi fullyrðingar um fjármögnun Kjarnans á opinberum vettvangi. Hann neitaði að draga þær til baka og í kjölfarið kærði Þórður Snær prófessorinn til siðanefndar Háskóla Íslands, í janúar 2017, sem komst að þeirri niðurstöðu að hann hefði brotið siðareglur, með úrskurði í mars 2018.
Ef Sigurður Már hefði lesið þann úrskurð, sem er aðgengilegur á internetinu, eða fréttir sem skrifaðar voru um hann, og eru einnig aðgengilegar á internetinu, þá hefði hann getað komist hjá því að setja fram umrædda ranga fullyrðingu. Hann hefði einnig getað nálgast upplýsingar um hvenær Þórður Snær hóf störf hjá Háskóla Íslands með því að setja sig í samband við skólann.
—
11. Í grein Sigurðar Más segir: „Í desember 2018 var upplýst að Ágúst Ólafur hefði sætt áminningu trúnaðarnefndar Samfylkingarinnar fyrir að hafa brotið gegn Báru Huld Beck, blaðamanni Kjarnans, með því reyna endurtekið og í óþökk Báru að kyssa hana. Þetta kynferðisáreiti átti sér stað á starfsstöð Kjarnans eftir lokun skemmtistaða nóttina 20. júní 2018. Kjarninn fjallaði ekki um málið fyrr en það var upplýst á öðrum vettvangi og litlar fréttir hafa verið fluttar af viðbrögðum stjórnenda Kjarnans við atvikinu.
Tilkynningar þeirra Ágústs Ólafs og Báru Huldar voru látnar nægja í umfjöllun um málið. Athygli vekur að Bára Huld hélt áfram að birta fréttir er vörðuðu stjórnmálavafstur Ágústs Ólafs í Kjarnanum, eftir atvikið og fram að því að hann fór í leyfi. Augljóst var þó að Bára Huld var ekki ánægð með hvernig tekið hafði verið á máli hennar.“
Ýmsar fullyrðingar Sigurðar Más í þessum hluta eru rangar. Afstaða Kjarnans er þessi: Það er alltaf þolenda að ákveða í hvaða farveg brot gegn þeim fara. Fyrirtæki, eða stjórnendur fyrirtækis, geta aldrei tekið þá ákvörðun fyrir þolendur sem hjá þeim starfa. Það sem stjórnendur fyrirtækja þolenda sem verða fyrir áreitni eða annars konar ofbeldi geta og eiga að gera er hins vegar að styðja þá þolendur að öllu leyti.
Það hefur Kjarninn gert í einu og öllu. Hér er til að mynda yfirlýsing stjórnar og stjórnenda Kjarnans vegna málsins sem birt var eftir að þolandinn ákvað, sjálf með okkar stuðningi, að svara yfirlýsingu gerandans í málinu opinberlega. Þar segir m.a. „Hegðun hans var niðrandi, óboðleg og hafði víðtækar afleiðingar fyrir þann sem varð fyrir henni. Afleiðingar sem eru bæði persónulegar og faglegar. Stjórn og stjórnendur Kjarnans gerðu þolanda ljóst frá upphafi að hann réði ferðinni í þessu máli og til hvaða aðgerða hann taldi réttast að grípa.“
Fullyrðing Sigurðar Más um að „litlar fréttir hafa verið fluttar af viðbrögðum stjórnenda Kjarnans við atvikinu“ er því augljóslega röng og hann hefði getað komist hjá því að setja hana fram með því að tengjast internetinu og nýta sér leitarvél.
Fullyrðing Sigurður Már um að þolandinn í málinu sé ekki ánægð með hvernig tekið hafi verið á máli hennar innan Kjarnans er einnig röng. Sigurður Már spurði hana ekki hvort svo væri áður en að hann fór að gera henni upp skoðanir. Samstarfsmenn, sem starfa með þolanda á hverjum degi, geta hins vegar staðfest að hún er ekki óánægð með hvernig tekið var á máli hennar innan Kjarnans. Þær upplýsingar fengust með því að spyrja þolanda.
Fullyrðing Sigurðar Más um að Bára Huld hafi haldið áfram að birta fréttir er „vörðuðu stjórnmálavafstur Ágústs Ólafs í Kjarnanum, eftir atvikið og fram að því að hann fór í leyfi“ er röng og á sér engan stað í raunveruleikanum. Bára Huld skrifaði ekki eina frétt um téðan Ágúst Ólaf eftir að umrætt atvik átti sér stað.
—
Aths. ritsj.
Rétt er að taka fram að forsvarsmenn Kjarnans kærðu skrif Sigurðar Más tvisvar til siðanefndar Blaðamannafélags Íslands, sem í bæði skiptin vísaði kærunum frá og tók þær ekki til efnislegrar meðferðar – enda taldi siðanefndin, með réttu, að um skoðanagrein væri að ræða. Greinin sem um ræðir var merkt höfundi líkt og flest allar greinar sem birtast í Þjóðmálum. Það er ritstjórnarákvörðun Þjóðmála hvaða efni er tækt til birtingar á síðum þess. Þó að menn kunni að greina á um þær skoðanir, sem settar voru fram í fyrrnefndri grein, þá var ekkert í henni sem kallaði á afskipti ritstjóra og það er ekki á hans valdi að „leiðrétta“ skoðanir annarra. Aftur á móti er bæði rétt og sanngjarnt að birta þær athugasemdir sem nefndar eru hér fyrir ofan.