Frá því að Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir settist á þing hefur hún látið töluvert til sín taka varðandi menntamál. Á þessum þingvetri hefur hún lagt fram tvö frumvörp um breytingar á lögum um háskóla sem í stuttu máli fela það í sér að auðveldara verði fyrir einstaklinga sem ekki hafa lokið stúdentsprófi að sækja sér háskólamenntun uppfylli þeir önnur skilyrði, t.d. að hafa lokið iðnnámi og hafi nægjanlega færni og þekkingu til að stunda háskólanám.
Um þetta er meðal annars fjallað í viðtali við Áslaugu Örnu í nýjasta hefti Þjóðmála. Þar fer hún einnig yfir stöðu Sjálfstæðisflokksins á 90 ára afmæli flokksins, mikilvægi þess að hann svari kalli um nýja tíma og nýjar áherslur, störf sín sem þingmaður og fleira.
„Ég hef nokkrar áhyggjur af því að menntakerfið okkar sé ekki að þróast með sama hætti og annað í samfélaginu. Á meðan aðrir þættir eru að þróast hratt, tækninni fer fram, störfin breytast og hæfniskröfur til ólíkra starfa breytast sem og margt annað virðast menntamálin standa í stað,“ segir Áslaug Arna.
„Menntakerfið virðist eiga mjög erfitt með allar breytingar, sem er nokkuð sérstakt í svona litlu samfélagi. Við ættum að eiga auðveldara með að bjóða upp á fjölbreyttari skóla, aukna fjölbreytni milli skóla og námsleiða, þora að gera breytingar og svo framvegis. Tækifærin eru svo mikil og það er svo margt sem byggist á menntakerfinu okkar, atvinnulífið, efnahagur landsins, nýsköpun og þróun og þannig mætti áfram telja.“
Er einhver ástæða fyrir því að erfitt er að gera breytingar á menntakerfinu?
„Það virðist oft vera mikil andstaða innan menntakerfisins gagnvart breytingum og nýjungum. Mér finnst þetta þó aðeins vera að breytast og ég finn að það eru fleiri og fleiri að átta sig á nauðsyn þess að menntakerfið færist hraðar fram á við,“ segir Áslaug Arna.
„Við eigum að þora að taka stærri stökk en bara einhver smáskref. Kerfið er þungt í vöfum og hættir til að steypa alla í sama mót. Það er of lítill hvati til þess að verða kennari. Við gætum ekki nægjanlega að fjölbreytileika menntunar m.t.t. þarfa atvinnulífsins. Þessar áskoranir sér maður víða.“
Þetta varð meðal annars til þess að Áslaug Arna fór að skoða iðnnámið sérstaklega.
„Það eru til margar sögur af fólki sem hefur lokið ákveðinni menntun og á að baki góðan starfsferil en getur ekki bætt við sig í námi af því að það var ekki með stúdentspróf,“ segir Áslaug Arna.
„Þá áttar maður sig á því að í samfélaginu okkar er litið á stúdentspróf sem algjöra nauðsyn til áframhaldandi tækifæra. Það er sú hugsun sem þarf að breyta. Það má nefna einstakling sem lokið hefur iðnmenntun og jafnvel rekið sitt eigið fyrirtæki um árabil. Sá einstaklingur er fullfær um að bæta við sig viðskiptafræðimenntun í háskóla, svo tekið sé dæmi. Þetta er þó eitt af mörgu sem þarf að breyta. Það er þess vegna sem ég hef lagt fram frumvarp á lögum um háskóla sem miðar að því að leyfa háskólunum að hafa sveigjanlegri inntökuskilyrði. Það er óskiljanlegt að iðnmenntað fólk, fólk með listmenntun eða aðra fagmenntun og í mörgum tilvikum með mikla atvinnureynslu geti ekki bætt við sig námi sem meðal annars fælist í því að verða sjálfstæður atvinnurekandi eða að fólk með þennan grunn eigi erfiðara með að gerast leikskólakennarar eða kennarar.“
Áslaug Arna ítrekar þó að stúdentsprófið verði alltaf hin hefðbundna leið til þess að halda áfram í bóklegt háskólanám. Tilgangurinn sé ekki að gjaldfella stúdentspróf.
„Það getur vel verið að fólk þurfi að bæta við sig ákveðnum kúrsum eða einhvers konar brú til þess að bæta við sig frekara námi. Það á ekki að skipta máli hvaðan þekking kom heldur hvort maður er með hana, en við eigum að vera tilbúin að meta einstaklingana í ríkari mæli út frá reynslu þeirra og þekkingu,“ segir Áslaug Arna.
Áhersla á verk- og listkennslu
Áslaug Arna segir að stjórnmálamenn hafi tækifæri til að breyta lögum en það séu þó takmörk á því hversu langt stjórnmálamenn geti gengið til að breyta hugsunarhætti. Til þess þurfi meira til.
„Við þurfum að breyta því að foreldrar leggi svo mikla áherslu á það við börn sín frá unga aldri að þau þurfi að klára stúdentspróf til þess að eiga möguleika á því að ná árangri í lífinu,“ segir Áslaug Arna.
„Það er allt of mikið brotthvarf úr framhaldsskólum landsins, sem má að mínu mati að einhverju leyti rekja til vanlíðunar af því að ungt fólk er í námi sem hentar því ekki og er eftir tilvikum að fara of seint í iðnnám. Það eru margir sem hefðu átt að fara í iðnnám strax við 16 ára aldur.“
Þá segir Áslaug Arna að það megi að hluta til skrifa þessa þróun á grunnskólana, sem leggi ekki næga áherslu á verk- og listkennslu. Það sé þó misjafnt eftir skólum og því ekki hægt að alhæfa um það.
„Það má spyrja sig að því hvernig nemendur eigi að velja sér starfsvettvang og nám til þess að búa sig undir framtíðarstörf sem þeir þekkja ekki,“ segir Áslaug Arna.
„Í dag eru til mörg störf sem voru ekki til fyrir 10-15 árum og sú þróun mun halda áfram. Sum störf leggjast af en ný störf verða til. Það verða til ný störf eftir önnur 10-15 ár sem enginn veit hver verða en þá er enn mikilvægara að bjóða upp á fjölbreyttari kosti í menntakerfinu og búa nemendur betur undir framtíðina. Við þurfum kannski ekki að mennta fólk fyrir ákveðin störf heldur mennta fólk þannig að það hafi sem fjölbreyttust tækifæri til að takast á við framtíðina. Endurmenntun verður sífellt mikilvægari og þess vegna verðum við að vera tilbúin að hafa meiri sveigjanleika í kerfinu.“
Áslaug Arna nefnir einnig að huga þurfi sérstaklega að erlendum krökkum sem hefji nám í íslenskum skólum. Ekki sé hægt að ætlast til þess að allir nemendur falli í sama form.
„Sumir eiga langt í land með að læra það sem íslenskir jafnaldrar þeirra hafa lært en aðrir eru mögulega komnir lengra en íslenskir jafnaldrar þeirra. Við erum of föst í því að fólk þurfi að klára eitthvað meira hér á landi,“ segir Áslaug Arna.
„Heimurinn fer sífellt minnkandi með aukinni alþjóðavæðingu og við eigum að vinna að því að fá hingað til lands vel menntað og gott starfsfólk. En þá þurfum við líka að bjóða upp á skóla sem taka vel á móti börnum þess. Menntakerfið okkar er í grunninn mjög fínt en við eigum að hafa metnað til þess að gera betur og vera óhrædd að bera okkur saman við bestu menntakerfi í heimi. Kerfið er að hluta til staðnað og þess vegna þarf að brjóta það upp.“
En það er minnkandi áhugi á kennarastarfinu. Er það ekki áhyggjuefni?
„Jú, meðalaldur kennara fer hækkandi og færri vilja verða kennarar. Þar spilar líka inn í að fólk fær mjög lítið fyrir það að vera góðir kennarar,“ segir Áslaug Arna.
„Það er enginn hvati fyrir kennara til þess að gera betur. Laun kennara hækka nær aðeins með starfsaldri og ungir kennarar sem koma fullir af eldmóði inn í kennslu, með nýjar hugmyndir og nýsköpun, fá ekki mikið fyrir það.“
Áslaug Arna segist átta sig á því að þetta sé viðkvæmt mál að ræða.
„En við þurfum að taka þessa umræðu af einhverju viti. Menntastofnanirnar ættu að vera okkar flottustu fyrirtæki, með framtíðarsýn, tækniþróun og nýsköpun í hverju horni. Það vill oft gleymast að menntamálin eru grunnur að lífshamingju fólks og fjölbreyttu atvinnulífi. Það væri ekkert atvinnulíf án menntunar. Það styrkir líka stöðu sveitarfélaganna að hafa öfluga skóla. Þau eru í samkeppni um að halda fjölskyldum á svæðinu og það skiptir því landsbyggðina miklu máli að geta boðið upp á góða skóla. Allt eru þetta atriði sem við þurfum að vera óhrædd við að ræða,“ segir Áslaug Arna að lokum.
—
Viðtalið birtist í vorhefti Þjóðmála, 1. tbl. 2019. Hægt er að gerast áskrifandi að Þjóðmálum með því að senda tölvupóst á askrift@thjodmal.is eða skilaboð á facebook síðu ritsins. Ritið færst einnig í lausasölu í verslunum Pennans/Eymundsson.
